Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

Η σημερινή πνευματική κατάσταση του Ευρωπαίου μοιάζει με εκείνη του 18ου αιώνα. Ζει μια κατάσταση ενός νέου Διαφωτισμού, συνέχεια του άθεου και ηδονιστικού γαλλικού Διαφωτισμού, για την ακρίβεια. Όπως τότε έτσι και σήμερα η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας αποθεώνει τη λογική και εκδιώκει το πέραν αυτής, το “υπέρ λόγον”. Ο Ευρωπαίος άνθρωπος αισθάνεται και σήμερα, όπως τότε, παντοδύναμος. Είναι, τότε και σήμερα, ο Ιβάν Καραμάζοφ, όπως τον περιγράφει ο Ντοστογιέφσκι. Ουσιαστικά, τότε και τώρα, ζει σε μια παραίσθηση. Δεν μπορεί ή δεν θέλει να μελετήσει τα της οντολογίας του. Έχει μπει στη λογική, που την ανάγει σε αρχή και αξίωμα, του υποταγμένου όντος στον Μεγάλο Αδελφό του Όργουελ. Η εμπειρία του 18ου αιώνα τίποτε δεν δίδαξε τη σύγχρονη ευρωπαϊκή διανόηση. Γι’ αυτό και σήμερα επιχειρεί με πάθος να επιτύχει, εκεί που απέτυχαν οι ιδεολογικοί πρόγονοί της.
Ο Διαφωτισμός είναι μια περίοδος της ανθρώπινης ιστορίας, η οποία κυρίως αφορά τον 18ο αιώνα. Κατ’ αυτήν εισάγεται η νεωτερικότητα, η οποία κυριάρχησε στην Ευρώπη έως και τον 20ό αιώνα, δηλαδή η “κάθε θεωρία, διδασκαλία, ύφος, ρεύμα ή τάση που χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια χειραφέτησης του ανθρώπου από τις προκαταλήψεις του παρελθόντος, μέσω της δύναμης του ορθού λόγου και της ανάπτυξης της επιστήμης”.
Ο ορισμός που δίδει η Ακαδημία Αθηνών για τον Διαφωτισμό εκφράζει την γενικώς επικρατούσα αντίληψη, που τον συνδέει κυρίως με τη Γαλλική Επανάσταση. Γράφεται στο Λεξικό της: “Ο Διαφωτισμός είναι φιλοσοφικό και πνευματικό κίνημα στη Δυτική Ευρώπη των αρχών του 18ου αιώνα, που χαρακτηρίστηκε από την απόρριψη των παραδοσιακών κοινωνικών, θρησκευτικών, πολιτικών και εκπαιδευτικών ιδεών, δογμάτων, παραδόσεων και την έμφαση στον ορθολογισμό”. […] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Βολταίρος, Ρουσό και Καντ
Κριτική της Γαλλικής Επανάστασης
Ο Διαφωτισμός και ο Ελληνισμός
Επίλογος